Biomasa z rolnictwa od niepamiętnych czasów była wykorzystywana również na cele pozarolnicze i pozażywnościowe. Jednak niewspółmiernie wysoki popyt na biomasę agro wzrósł w ostatnich dwóch dekadach wraz z kierunkiem jej wykorzystania w energetyce (promocja OZE) oraz przemyśle (biogospodarka).

System monitoringu biomasy

W tym okresie Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa (IUNG-PIB) jako jednostka nadzorowana przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, rozpoczął systematyczne prace nad oceną dostępnego potencjału tego zasobu oraz jego wykorzystania bez ryzyka zagrożenia dla produkcji żywności. Tu należy wyraźnie zaznaczyć, że pomimo pozornie dużego czy wręcz ogromnego zasobu biomasy rolniczej, jej konsumpcja na inne cele musi podlegać nadzorowi gwarantującemu zrównoważone wykorzystanie oraz finalnie zapewnić pierwszeństwo celowi nadrzędnemu jakim jest bezpieczeństwo żywnościowe kraju.

Realizując te założenia Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi powierzyło instytutowi realizację Programu Wieloletniego pn. „Wspieranie działań w zakresie kształtowania środowiska rolniczego i zrównoważonego rozwoju produkcji rolniczej w Polsce”. W ramach programu wykonano jedną z pierwszych w kraju kompleksową ocenę możliwości wykorzystania odnawialnych źródeł energii pochodzenia rolniczego oraz ich wpływu na środowisko i bezpieczeństwo żywnościowe Polski. W analizach oparto się głównie na danych statystycznych, a jako jednostkę odniesienia przyjęto gminy i powiaty.

Uzyskane doświadczenie umożliwiło instytutowi zaangażowanie się w projekty międzynarodowe dedykowane biomasie i biogospodarce. W tym okresie zrealizowano m.in. projekt BioBoost (www.bioboost.eu), w którym IUNG był odpowiedzialny za ocenę zasobów biomasy Unii Europejskiej na poziomie regionów NUTS-3. Analizy wykonano wówczas na podstawie danych z Eurostatu przy wykorzystaniu technik analiz przestrzennych. Większość z wyników tego projektu jest nadal aktualna i prezentowana na geoportalu.

W tym też okresie, ze względu na wciąż rosnące zainteresowanie biogospodarką i wdrażaniem polityki niskoemisyjnej, powołano Zakład Biogospodarki i Analiz Systemowych IUNG (w 2015 r.). Profilem naukowo-badawczym nowego zakładu stały się szeroko rozumiane analizy przestrzenne i geostatystyczne wdrażane na potrzeby wspierania działań z zakresu biogospodarki w rolnictwie oraz wykorzystania nadwyżek biomasy w przemyśle i energetyce.

Od 2021 roku działalność ta została sformalizowana jako zadanie Dotacji Celowej pt. „Analiza potencjału podaży biomasy na poziomie krajowym i regionalnym”. Głównym celem tego zadania jest opracowanie systemu monitoringu zasobów biomasy.

Założenia monitoringu

Biomasa z upraw, tam gdzie jest taka możliwość, powinna być szacowana na poziomie gospodarstwa. Dotyczy to głównie zasobów słomy, obornika i siana. Informacja o charakterze produkcji jest w tym przypadku bardzo istotna, ponieważ ze względu na zrównoważone postulaty produkcji – biomasa ta powinna być głownie (jak nie w całości) wykorzystana w gospodarstwie. Słoma – na potrzeby konserwacji gleby (nawóz, przeciwdziałanie erozji, okrywowo w ramach praktyk zapobiegających skutkom suszy) jako pasza i podściółka dla zwierząt. Odpady z produkcji zwierzęcej – głównie jako nawóz, do limitu 170 kg N/ ha co jest regulowane Prawem Wodnym i Dyrektywą Azotanową. Siano – jako pasza dla zwierząt.

IUNG kierując się zasadą pierwszeństwa w produkcji żywności i konserwacji gleby – wykazuje dysponowalne zasoby biomasy jedynie jako nadwyżki, które pozostają w gospodarstwach po zaspokojeniu tych potrzeb.